Welke kleur geef ik deze vergadering?
Enschede, 16 juni 2025
Al meer dan tien jaar bezoekt De Mystery Burger elke week een raadsvergadering. Via deze nieuwsbrief deel ik de columns, elke week aangevuld met tips 💡 voor raadsleden, collegeleden, griffiers, burgemeesters — én bestuurders van andere overheidslagen. Deze week: waarom de vergaderdiscipline nodig is voor het gezag.
‘De gemeenterekening is het eerste bespreekpunt, als ik het goed heb.’ Burgemeester Roelof Bleker kijkt schichtig over zijn stukken. Tenminste, áls het de burgemeester is – de ambtsketen ontbreekt. Maar goed, er ontbreekt wel meer vanavond. Zoals urgentie, betrokkenheid, controle.
Bij die gemeenterekening heeft Robin Wessels (GroenLinks) een motie aangekondigd, vertelt burgemeester Bleker. ‘Vorige week hebben we al uitgebreid stil gestaan bij de gemeenterekening,’ zegt deze. ‘Bij 52 van onze taken stond het bolletje op rood.’ Blijkbaar rapporteert het college aan de raad met een stoplichtmodel en ‘rood’ betekent dat de taak niet is gehaald. ‘Dat is 36 procent,’ zegt Wessels. In de tussenrapportage van vorig jaar zag de zaak er veel… nou ja: groener uit. ‘Toen stonden er drie op rood en tien op oranje.’ Met zijn motie wil hij het college opdragen eerder te rapporteren.
‘Ik wil de heer Wessels toch wel even bedanken voor de motie,’ zegt wethouder Marc Teutelink. ‘Het geeft mij de gelegenheid even toe te lichten.’ Tot vorig jaar kende het gemeentebestuur twéé tussenrapportages, legt Teutelink uit. De eerste – in april – bood te weinig nieuwe informatie. ‘Let op: alles staat dan op groen.’ Zijn blik treft die van Wessels – haast de enige die nog geïnteresseerd lijkt.
Nu is Teutelinks verhaal inderdaad begrotingstechniek. Niet het spannendste van het raadswerk. Maar wie éven oplet, hoort de wethouder wel over een cruciaal controle-instrument van de raad spreken. Teutelink merkt het zelf ook. ‘Ik kijk u steeds aan,’ zegt hij tegen Wessels, ‘maar het is wel van belang’. Veel indruk lijkt het niet te maken.
Omdat de tussenrapportage in april te weinig informatie bood, is er nu één tussenrapportage in juni, legt Teutelink verder uit. ‘Dat zegt veel meer,’ vindt de wethouder. Maar blijkbaar niet genoeg om een verviervoudiging van het aantal rode stoplichten te voorkomen, concludeer ik. Terwijl de andere raadsleden bladeren in stukken, de vergadering in-en-uit lopen of hun iPad in staren. Één raadslid vertelt blijkbaar een ander iets geestigs, aan diens reactie te zien. Het gaat vast niet over de rode lampjes in de bestuursrapportage.
Overigens zijn veel van de rode bolletjes van vorig jaar wel al in het eerste kwartaal van het volgende jaar gehaald, legt Teutelink verder uit. ‘De grotere punten krijgt u echt wel per brief,’ belooft de wethouder. ‘Als wij vinden dat het nodig is.’
‘Er is vast geen speld tussen te krijgen,’ interrumpeert Wessels. ‘Het gaat erom dat we bij de jaarrekening niet ineens geconfronteerd worden met het feit dat een derde van de doelen niet is gehaald.’ Wessels zoekt vertrouwen, en sturingsmogelijkheid, maar zo te zien vindt de rest van de raad het allemaal best. ‘We lopen uit,’ waarschuwt burgemeester Bleker. ‘De rode punten worden vaak wel in Q1 afgerond hoor,’ zegt de wethouder nog. Of dat dan nog wordt gerapporteerd – het is al juni – vertelt Teutelink er niet bij.
‘We gaan over tot stemming over de motie,’ zegt de burgemeester even later, om van alle kanten gecorrigeerd te worden dat gebruikelijk éérst het agendapunt zelf wordt besproken. ‘Oh ja,’ zegt Bleker. ‘Maar we missen een raadslid,’ constateert de burgemeester. Inmiddels was er alweer iemand weggelopen. ‘Dan stemmen we maar met 38,’ zegt de burgemeester nog, maar ik zie al een fractiegenoot zich over haar stemkastje heen buigen, grijpend naar het pasje van de afwezige.
Gelukkig keert het raadslid net op tijd terug en kunnen de stemkastjes zonder pasjesfraude worden bediend. De motie haalt het niet. Maar ik vraag me af of alle raadsleden kunnen navertellen waar het precies over ging. En vooral: waar het eigenlijk had moeten over gaan.
Deze column verscheen op 16 juni 2025 in Binnenlands Bestuur. Wil je meer leren over het ambt van raadslid of de praktijk van lokale democratie? Kijk dan eens bij het Periklesinstituut.
Les van de burger
Politieke controle is meer dan cijfers begrijpen
Begrotingsstukken lezen is geen technische exercitie, het is een vorm van macht uitoefenen. Juist in de bespreking van voortgangsrapportages en jaarstukken moet duidelijk worden of de raad het college daadwerkelijk bijstuurt. Wie alleen kijkt wat er staat, vergeet te vragen wanneer en waarom het wordt verteld — en wie er dan oplet.
Formele vergaderorde is geen formaliteit
Een vergaderorde is geen ritueel, maar een manier om betekenis te geven aan wat de raad doet. Als de stemmingsvolgorde onduidelijk is of de voorzitter terloops over stappen heen gaat, lijkt het alsof het besluitproces zelf er niet toe doet. Juist in politieke besluitvorming is procedure inhoud: het bepaalt wie wanneer invloed heeft.
Overweeg een tertaalbudget in plaats van kwartaalrapportages
Veel gemeenten werken met kwartaalrapportages, omdat het aansluit op de boekhouding. Maar politieke sturing vraagt een ander ritme. Denk eens aan een tertaalmodel: drie blokken van vier maanden, afgestemd op het vergaderjaar van de raad — van kerstreces tot voorjaar, van voorjaar tot zomer, van zomer tot kerst, met een rapportage aan het eind van ieder periode. Daarmee ontstaat ruimte voor échte reflectie én tijdige bijsturing. Planning en control begint bij politieke timing.